Σχολικός εκφοβισμός (Βullying)
January 9th, 2015
Σικελιανού Δέσποινα, Κλινική –Κοινωνική Ψυχολόγος, Διδάκτωρ Κοινωνικής Ψυχιατρικής –Παιδοψυχιατρικής Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Ιωαννίνων, Επιστημονική Συνεργάτης ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ και ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΑΣ
Το φαινόμενο μελετήθηκε πρώτη φορά στη Νορβηγία το 1978 ενώ το 1987 εμφανίζεται για πρώτη φορά ο όρος bullying σε επιστημονικά περιοδικά . Οι εκατοντάδες βιβλιογραφικές αναφορές που αυξάνονται από τότε με γεωμετρική πρόοδο αφορούν περιστατικά τόσο στα σχολεία όσο και στους χώρους εργασίας.
Τι είναι το Βullying: ο επαναλαμβανόμενος εκφοβισμός ατόμων με πραγματική ή
απειλούμενη μαρτυρική ποινή φυσικής, προφορικής, γραπτής, ή συναισθηματικής κακομεταχείρισής τους ή της διάδοσης φημών με απώτερο σκοπό τον κοινωνικό τους αποκλεισμό, ή της αρπαγής της περιουσίας τους. Συμπεριλαμβάνει και τις περιπτώσεις ύβρεων κατά της εθνικότητας, φυλής ή ιδιαιτερότητας κάποιου.
Τι είναι το Cyber bullying (Διαδικτυακός εκφοβισμός);
Ο εκφοβισμός μέσω του Διαδικτύου είναι οποιαδήποτε πράξη εκφοβισμού, επιθετικότητας, παρενόχλησης, τρομοκρατικής ή αυταρχικής συμπεριφοράς που θεσπίζεται και πραγματοποιείται μέσω της χρήσης των ψηφιακών συσκευών επικοινωνίας, συγκεκριμένα του Διαδικτύου και των κινητών τηλεφώνων και η οποία επαναλαμβάνεται ανά τακτά ή άτακτα χρονικά διαστήματα.
Αναλυτικότερα στον όρο bullying συμπεριλαμβάνονται:
1. Χρησιμοποίηση υβριστικών ή περιπαικτικών εκφράσεων
2. Απειλές και εκβιασμός
3. Σωματική βία, χτυπήματα, τσιμπήματα, δαγκωνιές, σπρωξίματα
4. Κλοπές
5. Ζημιές στην προσωπική περιουσία κάποιου
6. Επιδιωκόμενη απομάκρυνση των φίλων
7. Εσκεμμένο ή συχνό αποκλεισμό μαθητών από κοινωνικές δραστηριότητες
8. Διάδοση κακοηθών και ψευδών φημών
9. Εκβιαστικά τηλεφωνήματα, ή τηλεφωνήματα σε ακατάλληλες ώρες χωρίς απάντηση
10. Και τέλος ηλεκτρονικό bullying μέσω κινητού τηλεφώνου ή του διαδικτύου (cyberbullying).
Τι περιλαμβάνει ο εκφοβισμός μέσω διαδικτύου (cyberbullying);
• Πειράγματα με στόχο τη διασκέδαση
• Διάδοση άσχημων-προσβλητικών φημών online
• Αποστολή ανεπιθύμητων μηνυμάτων (υβριστικά-προσβλητικά)
• Παρενόχληση
• Δυσφήμηση σε τρίτους (άλλους πλέον του θύματος) Μέσω του
ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, μηνυμάτων μέσω κινητού,
φωτογραφίες και βίντεο στο διαδίκτυο, ιστοσελίδες, μπλογκς, chat rooms κ.ά.
Τα θύματα του bullying παρουσιάζουν συνήθως:
διαταραχές συμπεριφοράς και ψυχολογικά και ψυχοσωματικά προβλήματα, όπως πονοκεφάλους, κοιλιακά άλγη, ενούρηση,
διαταραχές ύπνου
άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση, φοβίες, δεν μπορούν να μείνουν μόνα
και δεν μπορούν να κοιτάξουν το συνομιλητή στα μάτια.
Οι δράστες (bullies) παρουσιάζουν συνήθως :
προβληματική αντικοινωνική και συχνά παραβατική συμπεριφορά
αντιπάθεια για το σχολείο, καπνίζουν ή κάνουν χρήση αλκοόλ.
πόνο, φόβο
και μπορεί να έχουν δεχθεί κοινωνική απόρριψη.
Σε ακραίες περιπτώσεις έχουν παρατηρηθεί και αυτοκτονίες ή και φόνοι (bullycide).
Τα Αίτια Εμφάνισης του bullying και cyber bullying:
Η έλλειψη επικοινωνίας στην οικογένεια, ανάμεσα στα παιδιά και τους γονείς.
Η έλλειψη επιμέλειας και επίβλεψης των παιδιών.
Η βίωση συναισθημάτων όπως ο θυμός, η ζήλια, η απόγνωση και η εκδίκηση.
Οι δυσλειτουργίες που εμφανίζονται στο οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσεται η συγκεκριμένη προσωπικότητα
Κάποια παθογένεια του ίδιου του δράστη.
Ένα παιδί μπορεί να χαρακτηριστεί δράστης μιας μη αποδεκτής
συμπεριφοράς όταν:
1. Εξυβρίζει άλλα παιδιά
2. Διαδίδει ψευδείς φήμες ή κατηγορίες
3. Δημιουργεί ιστορίες που δημιουργούν μπελάδες
4. Συμμετέχει σε υπάρχουσες συμμορίες
5. Διαβάλλει τα παιδιά στους φίλους τους με σκοπό να τα αποξενώσει
6. Ασκεί σωματική βία
7. Σχολιάζει την παιδεία, το θρήσκευμα, την καταγωγή, τη φυλή, το χρώμα, την εμφάνιση, το βάρος, την αναπηρία, ή την κατάσταση υγείας κάποιου παιδιού
8. Αποφεύγει επιδεικτικά να είναι στην ίδια παρέα ή στην ίδια αθλητική ομάδα με κάποιο συμμαθητή του
9. Εκβιάζει για χρήματα ή προσωπικά αντικείμενα
10.Κάνει κλοπές
11.Στέλνει απειλητικά ή εκβιαστικά μηνύματα ή φωτογραφίες μέσω κινητών τηλεφώνων ή του διαδικτύου
ΠΩΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΕΡΟΜΑΣΤΕ?
Αν το παιδί σας υπήρξε θύμα:
1. Κουβεντιάστε ήρεμα με το παιδί σας για την εμπειρία του
2. Καταγράψτε προσεκτικά ό,τι σας είπε το παιδί και ιδιαίτερα για το ποιοι εμπλέκονται στο συμβάν, πόσες φορές συνέβη, πού και τί ακριβώς συνέβη
3. Ενθαρρύνετε το παιδί σας ότι έκανε καλά που σας εκμυστηρεύτηκε το περιστατικό
4. Διαβεβαιώστε το ότι δεν φταίει αυτό για το συμβάν και ότι κανείς και για κανένα λόγο δεν πρέπει να υφίσταται συμπεριφορές εκφοβισμού
5.Μην το ενθαρρύνετε σε καμιά περίπτωση να εκδικηθεί
6. Εξηγείστε του πως οτιδήποτε υποπέσει στην αντίληψή του στο μέλλον θα πρέπει να το αναφέρει αμέσως στο δάσκαλο
7. Κλείστε ραντεβού με το δάσκαλο του παιδιού σας. Εξηγείστε αναλυτικά στο δάσκαλο το πρόβλημα του παιδιού σας. Όταν κουβεντιάζετε με το δάσκαλο προσπαθήστε να παραμείνετε ήρεμοι και να έχετε κατά νου ότι ο δάσκαλος μπορεί να μην γνωρίζει καθόλου το περιστατικό ή να έχει ακούσει αλληλοσυγκρουόμενες απόψεις γι’ αυτό. Να είστε σαφείς για το συμβάν που σας περιέγραψε το παιδί σας και να δώσετε ημερομηνίες, τόπο και ονόματα άλλων παιδιών που εμπλέκονται
8. Σημειώστε τις τυχόν ενέργειες που θα κάνει το σχολείο
9. Ρωτήστε αν και πώς μπορείτε να βοηθήσετε εσείς
10.Να είστε σε συνεχή επικοινωνία με το σχολείο και να ενημερώνετε σε τακτά διαστήματα το δάσκαλο αν υπάρχει βελτίωση ή αν συνεχίζονται τα προβλήματα
11. Αν δεν είστε ευχαριστημένοι με την πολιτική του σχολείου ενημερωθείτε για την antibullying policy του σχολείου, εφόσον υπάρχει και δείτε αν ακολουθήθηκαν οι προβλεπόμενες διαδικασίεςn
12.Συζητήστε το πρόβλημα με άλλους γονείς και με το σύλλογο γονέων
13.Κλείστε ραντεβού με το διευθυντή και να μιλήσετε διεξοδικά για το συμβάν. Αν δεν σας βοηθήσει απευθυνθείτε στους ανώτερούς του.
Αν διαπιστώσετε ότι το παιδί σας παρενοχλεί άλλα
παιδιά:
1. Εξηγήστε του ότι αυτό που κάνει είναι απαράδεκτο και κάνει τα άλλα παιδιά δυστυχισμένα.
2.Προσέξτε μήπως μιμείται την επιθετική συμπεριφορά μελών του οικογενειακού περιβάλλοντος.
3.Κουβεντιάστε με τους δασκάλους του .
4.Να το επαινείτε και να το στηρίζετε όταν βλέπετε ότι κάνει προσπάθειες να βελτιώσει τη συμπεριφορά του.
5. Να βεβαιωθείτε ότι γνωρίζει ότι το αγαπάτε
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε ως γονείς ή εκπαιδευτικοί;
Να ενημερώσουμε, τους δράστες, τα θύματα, τους μάρτυρες. Για να αποφευχθούν καταστροφικές συνέπειες για τη μετέπειτα ζωή τους θα πρέπει να μην είναι παθητικοί δέκτες ή επιθετικοί αλλά να βοηθηθούν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα και οι μάρτυρες να μη φοβούνται να αποκαλύψουν την αλήθεια
Οι δράστες δεν επιθυμούν να υπάρχουν μαρτυρίες. Αν υποστεί κάποιο παιδί παρενόχληση
Υποχρεώσεις δασκάλων και καθηγητών
– Να κατέχουν τις απαραίτητες γνώσεις και να είναι παρατηρητικοί: Αν και οι δάσκαλοι γνωρίζουν ότι το bullying διαδραματίζεται σε τουαλέτες, παιδικές χαρές, λεωφορεία όπου εκείνοι είναι απόντες, πρέπει να το λάβουν σοβαρά υπ΄όψιν τους. Χρειάζεται να αντιληφθούν ότι με το να το καταδείξουν, δεν κουτσομπολεύουν. Αν ένας δάσκαλος, παρατηρήσει bullying σε μία τάξη, άμεσα πρέπει να παρέμβει για να το σταματήσει, να το καταγράψει και να ενημερώσει τη διοίκηση για να διερευνηθεί περαιτέρω το περιστατικό.
– Να ειδοποιήσουν τους γονείς: μαθητές και γονείς χρειάζεται να είναι μέρος της λύσης και να δημιουργηθούν ομάδες που θα φροντίσουν για την καλλιέργεια της εξάλειψης του εκφοβισμού.
Σικελιανού Δέσποινα, Κλινική –Κοινωνική Ψυχολόγος, Διδάκτωρ Κοινωνικής Ψυχιατρικής –Παιδοψυχιατρικής Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Ιωαννίνων, Επιστημονική Συνεργάτης ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ και ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΑΣ